برای سلامت شهروندان محلات را رونق ببخشیم
- شناسه خبر: 11260
- تاریخ و زمان ارسال: 3 شهریور 1402 ساعت 23:50
- نویسنده: روزنامه آرمان امروز
![زهرا نژاد بهرام](https://www.armandaily.ir/wp-content/uploads/2023/05/zahra.png)
زهرا نژاد بهرام
آرمان امروز : حفظ سلامت شهروندان میبایست جزء اولویت های اصلی مدیریت شهری باشد، زیرا مدیریت شهری میتواند با تکیه بر ظرفیت های کالبدی و اجتماعی و فرهنگی، بستری مناسب برای ارتقاسلامت شهروندان در دو بخش جسم و روح فراهم نماید. شهروندان با توجه به وضعیت سنی و جسمی، اولین کانون ارتباط با جامعه پیرامونی خود را از محله آغاز می کنند و در نتیجه، ارتقا کیفیت محیطی در راستای دستیابی به ارتقا سلامت آنها از محله سکونتشان آغاز می شود.
اصولا مسئله سلامت و عدم ایمنی محیطی در ابعاد جسمی و روانی، فضاهای شهری و مسکونی کنونی را تهدید می کند و کمبود ایمنی شهروندان در مقابل تصادفات، عدم امنیت در فضاهای شهری و سکونتی، انزوا، افسردگی و گسست اجتماعی وبی اعتمادی در محلات شهری و نیز وابستگی مفرط شهروندان به خودرو و کم تحرکی در میان شهروندان از مسائل جدی شهری و محیطی هستند. در چنین شرایطی توجه به محیط به خصوص فضاهای پیرامونی عمومی و محلات شهری امری جدی است!.
بر اساس برخی مطالعات و اظهارنظراهای کارشناسان از بدیهیترین ویژگیهای یک شهر آرمانی، خلق فضاهایی است که در عین پاسخ به نیاز شهروندان، زمینه رشد آنان را ایجاد کند؛ سلامت شهروندان امری مهم و عینی است و این مهم در بستر نوعی هماهنگی میان فضاهای عمومی و داخلی فراهم می شود.
بر اساس ، برخی تحقیقات کیفیت محیط زندگی، تأثیرات جدی بر سلامت روان انسانها دارد. بهبود هریک از جنبههای بهداشت و سلامت نیازمند اقدامی هماهنگ در تمام حوزه ها است. در این بین، تاثیرگذاری شهروندان در ایجاد و نگهداری فضاهای عمومی محله ای نقشی موثر در ارتقا سلامت انها دارد و مشارکت آنها در تصمیم سازی، تصمیم گیری و حتی اجرا، بستری برای ارتقا سلامت شهروندان از نظر جسم و روح دارد.
در یکی از مطالعات در سال ۱۳۹۵ هشت شاخص، شامل دلبستگی به مکان، شلوغی و ازدحام، روابط اجتماعی، دسترسی به نور و فضای سبز، کاهش فضای جرم و بزه به عبارتی امنیت محیط، تمیزی و نظافت و دسترسی به امکانات شهری مقولات اساسی برای ارتقاء سلامت روحی شهروندان در نظر گرفته شده که اصلی ترین مکان دسترسی به این مولفهها، محلات شهری است.
بدین منظور ضرروی است کانون اصلی برای ارتقاء سلامت روح و جسم شهروندان در شهر از محله آغاز شود و این امر مهم، ضرورت فراهم نمودن ظرفیت های لازم با همکاری متخصصان و صاحبنظران علوم مختلف جهت همفکری و مشورت جهت ایجاد شهر سالم و کممسئلهتر را دوچندان میکند. اما این مهم نیازمند ظرفیت سازی و نهادسازی است، امری که در گذشته در بطن محلات شهرهای سنتی به وفور قابل مشاهده بود اما با رشد شهرنشینی و تغییر سبک زندگی این نهادهای اجتماعی-فرهنگی سنتی به فراموشی سپرده شده یا کمرنگ شده و مسئولیت اجتماعی خود را به نهادهای حاکمیتی نظیر مدیریت شهری واگذار کردند.
بر همین اساس، ایجاد ظرفیت برای بازگشت اشتراک هویتی و همکاری مشترک بین شهروندان و شهروندان با مدیریت شهری الزامی است. این مهم، دو اثر جدی دارد
نخست انکه مسئولیت پذیری اجتماعی در سطح جامعه جاری شده و ارتقاء می یابد و دوم آنکه بستر لازم برای دستیابی به سلامت شهروندان با کمک خود آنها مهیا می شود. در دوره پنجم شورای شهر تهران برنامه ای تحت عنوان ۱۰۰۰ پروژه خرد مقیاس برای محلات در نظر گرفته شد که با کمک شورایاری ها و نظرسنجی های دفاتر خدمات نوسازی در سطح محلات اجرا شود و مفهوم توسعه با همه ابعاد آن در کوچکترین واحد شهری یعنی محله به اجرا در آید. فعالیت مهم در این راستا، فعال سازی کانون ظرفیت سازی برای مشارکت شهروندان در تصمیم سازی و تصمیم گیری بود. چرا که هیچ مدیر یا کارشناس شهری بهتر از خود شهروندان نسبت به نیازهای ایشان در محله آگاهتر نیست اما اینکه بتواند ابزار لازم برای رفع نیاز را فراهم کند، امری بدیهی است !
از این رو، اگر مسئله سلامت روح و جسم شهروندان را در محله بخواهیم دسته بندی کنیم، نیازمند اتصال و ارتباط منسجم بین سه حوزه کالبدی، خاطره یا حس تعلق به علاوه ایجاد امنیت و ایمنی هستیم تا بتوانیم شکل محله را برای آن تدارک ببینم! این موضوع تدارک دیده نمی شود مگر در بستر فضای عمومی لذا اهمیت بخشی به فضای عمومی از یک سو و مشارکت شهروندان از سوی دیگر دو گانه ای است که می تواند سلامت شهروندان را تضمین نماید. مسوولیت مدیریت شهری در این روند، فارغ از هر نوع نگرش و جهت گیری فکری در بسترسازی برای سلامت روح و جسم شهروندن و ارتقا کیفیت محیط و بالا بردن حس تعلق آنها است!
شاید ذکر این خاطره جالب باشد که برای بازدید به بافت فرسوده در منطقه ۱۳ شهر تهران مراجعه کرده بودم. در محله ای که با کمک دفتر خدمات نوسازی و مشارکت مردم، کوچه باریکی در عمق این محله با نصب گلدان و رنگ آمیزی دیوارها و کاشی هایی نصب شده بر سر در کوچه به نام مشارکت کنندگان ، تصویری دل انگیر و در عین حال مشارکت جویانه برای آن محدوده فراهم کرده بود.
هنگامی که با برخی ساکنان آن محدوده گفتگو می کردم حس شوق و سرزندگی در دیدن محله ای تمیز و سرسبز که با مشارکت خودشان طراحی و اجرا شده بود، چشم را خیره و ذهن را درگیر اهمیت اجرای فرآیندهای مشارکت جویانه میکرد. خاطراتی از این دست در محدوده محلات شهری بسیار زیاد است، در مطالعه ای که درخصوص شهر سنندج توسط پژوهشگران صورت گرفته، کیفیت طراحی شهری شامل کیفیتهای عملکردی، حملونقل، زیستبوم، ادراکی، بصری، محیط اجتماعی و زمان همگی بهعنوان عوامل اثرگذار بر سلامت روان شهروندان شناسایی شده است. لذا مسئله شهر و محله رابطه ای از جنس هویت و مکان است که شهر را قادر می سازد که آشتی خود با هویتش را در عمق محلات جستجو کند و این ضرورت، میسر نمی شود مگر انکه بستر توسعه از محله آغاز گردد و آن هم با مشارکت منسجم ساکنان اصیل برای رسیدن به سلامت و سر زندگی و امید! لذا ضروری است مسئله محلات و طراحی فضاهای مورد نیاز در آن، حتی شیوه آرایش فضای سبز آنها با کمک شهروندان در جهت رفع نیازهای آنان برای دسترسی به فضای امن و ایمن، سبز و تمیز، زیبا و مفرح و یادآور حس تعلق به آن باشد. از این رو سلامت شهری و شهروندان که امری حیاتی در زندگی شهر است را باید جدی گرفت و تلاش لازم برای اتصال آن به کالبد و مشارکت آنها را در عمق محله تدارک دید ! سلامت شهروندان امری حیاتی برای حیات شهر است و مدیریت شهری دراین خصوص مسوولیتی گریز ناپذیر دارد.